معرفی و راهنمای خرید فیروزه نیشابور

فیروزه یا پیروزه یک کانی کمیاب و ارزشمند به رنگ‌های طیف فیروزه‌ای (آبی روشن تا سبز) و از رده فسفات است. این کانی به‌دست فیروزه‌تراشان شکل داده می‌شود و به عنوان نگین برای انگشتر، گردنبند، گوشواره و دیگر جواهرات به کار می‌رود. ترکیب آن فسفات آبدار طبیعی آلومینیم با فرمول شیمیایی Cu(II)Al6(PO4)4(OH)8·4H2O است و در دستگاه کج‌وجهی متبلور می‌شود، با مس آبی‌رنگ (فیروزه‌ای)، با آهن، سبزرنگ و با هر دو عنصر، طیفی از رنگ‌های آبی و سبز گوناگون را شکل می‌دهد.

انواع سنگ فیروزه نیشابور

فیروزه نیشابوری در دو دسته عجمی و شجری طبقه‌بندی می‌شود.

• فیروزه عجمی نیشابوری: سنگ فیروزه عجمی به سنگی اطلاق می‌شود که سنگ بستر ندارد و در ترکیب با خاک است. در حالت راف این نوع فیروزه، توپی شکل است. سنگ عجمی خود به دو دسته رگه‌دار و پاک، طبقه‌بندی می‌شود که نوع پاک آن کمیاب، محبوب و پرفروش است.
• سنگ فیروزه شجری: به سنگی گفته می‌شود که دارای سنگ بستر بوده و به صورت رگه در میان سنگ بستر رخنه کرده و منتشر شده است. تنوع این نوع فیروزه، قابل توجه است که در ادامه برخی از آن‌ها معرفی می‌شوند.
  • خاک سرخ: دارای سنگ‌بستر سرخ رنگ است و این نوع بسیار کمیاب و ارزشمند است.
  • رگه عنکبوتی یا لانه‌ زنبوری: سنگ فیروزه در لابه‌لای سنگ بستر به صورت تار عنکبوت رخنه کرده یا فیروزه به صورت لکه‌هایی شبیه به لانه زنبور در سنگ بستر خود شکل گرفته است.
  • سنگ سیاه: دارای سنگ بستر سیاه‌رنگ است و معمولاً پررنگ بوده و درجه سختی بالاتری دارد.
  • دوپوست: به صورت دو لایه روی سنگ بستر خود تشکیل شده است که تمایز آن با سنگ بستر مشهود است و به مرور زمان پررنگ‌تر می‌شود.
  • پرطاووسی: رگه‌ها از جنس فیروزه و به شکل پرطاووس هستند و ترکیب همگن زیبایی را ایجاد کرده‌اند.
  • شجری مصور: رگه‌ها از جنس سنگ بستر و اغلب به اشکال شبیه به نوشته در لابه‌لای فیروزه مشخص هستند.
  • رگه طلایی: سنگ بستر زرد رنگ است و گاهی رگه‌های طلایی اینچنین در سنگ دوپوست نیز مشاهده می‌شوند، درحالی که سنگ بستر آن، طلایی رنگ نیست.
  • پریت‌دار: در لابه‌لای فیروزه یا در سنگ بستر، پریت طلایی یا نقره‌ای مشاهده می‌شود که شبیه به طلاست و برق و درخشش طلاگونه دارد.

فیروزه نیشابور از تنوع بالایی برخوردار است و همین ویژگی آن را منحصربه‌فرد کرده است. فیروزه کرمان، غالباً به رنگ آبی آسمانی بوده و جنس آن به گچ شباهت دارد (نرم‌تر از فیروزه نیشابور). فیروزه کرمانی غالباً احیا و مقاوم‌سازی می‌شود تا درجه سختی آن به حد مطلوب برسد و رنگ آن‌ها نیز تقویت گردد. فیروزه دامغان، بیشتر به رنگ فیروزه‌ای یا سبزآبی مشاهده می‌شود. تنوع رنگ و طبع فقط در فیروزه نیشابور یافت می‌شود و دو نوع کرمانی و دامغانی از چنین تنوع رنگی و طبعی بهرمند نیستند.

معیارهای قیمت‌گذاری

1. رنگ: معمولاً رنگ آبی، به ویژه آبی محک (پررنگ‌ترین آبی موجود) از قیمت بالایی برخوردار است. در مورد رنگ سبز برای فیروزه نیشابور، همین اصل صدق می‌کند و هرچه رنگ سبز قوی‌تر و پررنگ‌تر باشد، بر افزایش قیمت سنگ اثرگذار است.
2. درجه سختی: هرچه درجه سختی سنگ بالاتر باشد، درخشش، جلا و جلوه آن بیشتر است. بنابراین چنین وضعی بر افزایش قیمت آن اثر می‌گذارد.
3. طبع: زیبایی، نقش و طرح سنگ فیروزه را طبع می‌گویند. هرچه این مشخصات در سنگ آشکارتر باشد، طبع‌ بهتری دارد و قیمت آن نیز بالتبع بالاتر می‌رود.
4. خلوص: کم یا زیاد بودن رگه‌ها و ضخامت فیروزه، میزان خلوص آن را مشخص می‌کند. هرچه میزان فیروزه در یک نگین بیشتر باشد، قیمت آن بر همین اساس افزایش پیدا می‌کند.
5. عجمی یا شجری بودن: سنگ‌های عجمی نسبت به شجری، محبوبیت بیشتر و بالتبع قیمت بیشتری دارند.
6. دامله یا تخت بودن: تراش دامله نسبت به تراش تخت، ارزشمندتر است. این ناشی از حجم بیشتر فیروزه و جلوه زیباتر تراش دامله نسبت به تراش تخت است.
7. تراش: تراش بیضی شکل (Oval) به‌خصوص در حالت دامله، محبوبیت بیشتر و بالتبع قیمت بیشتری دارد. تراش چهار ضلعی، تراش زاویه‌دار یا جواهر تراش نیز محبوبیت بالایی دارد و به همین ترتیب قیمت بالاتری نسبت به تراش ساده برای آن تعیین می‌شود.
8. جلا: هر چه سنگ دارای درجه سختی بالاتری باشد، جلای بهتری می‌گیرد و جلوه و درخشش آن بیشتر خواهد بود.
9. طبیعی بودن: سنگ‌های بهسازی یا مقاوم سازی شده (احیا شده) قیمت پایین‌تری نسبت سنگ‌های طبیعی دارند.
10. اندازه: طبیعی است که هر چه سنگ بزرگ‌تر باشد، قیمت بالاتری هم دارد. البته به شرط یکسان بودن کیفیت آن.

روش‌های تشخیص سنگ طبیعی از سنگ احیا شده

در ادامه چند روش مختلف برای شناسایی سنگ طبیعی و احیا شده فیروزه را معرفی می‌کنیم.

1. تشخیص ظاهری: سنگ فیروزه بهسازی شده، شبیه به پلاستیک است و رنگ آن کدر است و بالتبع شفافیت و درخشش کمتری نسبت به سنگ طبیعی دارد.
2. تشخیص با پیکسل‌سنج: در سنگ احیا شده منافذ ریز با استفاده از رزین پر شده‌اند در صورتی که سنگ طبیعی، هرچقدر هم که متراکم و خوشتراش باشد، منافذی وجود دارد که با استفاده از پیکسل‌سنج قابل مشاهده هستند.
3. سنجش در آب: سنگ فیروزه طبیعی را اگر در آب قرار دهیم، پس از مدتی (حدوداً یک ساعت)، تغییر رنگ داده و تیره‌تر می‌شود و پس از خشک شدن، دوباره به رنگ پیشین خود بازمی‌گردد. سنگ غیرطبیعی و احیا شده، پس از قرار گرفتن در آب، هیچ تغییر رنگی نخواهد داشت.
4. سنجش حرارتی: پشت سنگ را حرارت دهید، اگر بوی چسب و رزین به مشام برسد، آن سنگ غیرطبیعی و بهسازی شده است.

نکته: راحت‌ترین روش برای افرادی که تخصصی در زمینه سنگ‌شناسی ندارند سنجش در آب است.

نکته: توجه داشته باشید بهتر آن است که همواره از فروشگاهی خرید کنید که تولید کننده باشد و برای سنگ‌هایی که عرضه می‌کند، ضمانت‌نامه مکتوب ارائه دهد.

کاربردهای سنگ فیروزه

1. استفاده در صنعت جواهرسازی به صورت نگین: در ساخت انگشتر، دستبند، مدال، گوشواره و ... .
2. راف تزئینی: تهیه انواع راف تراش نخورده که با دقت پولیش و جلا داده می‌شود و به عنوان دکور از آن استفاده می‌شود.
3. استفاده در ظروف فیروزه‌کوب و تابلو‌ها: ترکیب نرمه فیروزه با رزین در ظروف چوبی، مسی و انواع تابلوهای فیروزه‌کوب.

خواص سنگ فیروزه

سنگ فیروزه، سنگ بهشتی که هیچگاه دلزدگی ندارد، دفع بلا، چشم‌زخم، افزایش رزق و روزی، آرامش‌بخش، کاهش استرس و فشار عصبی، افزایش نور چشم و تسکین‌دهنده درد است.

نکاتی در باب نگهداری

سنگ فیروزه یک سنگ زنده است. هر ماده شیمیایی، مواد آرایشی، شوینده، عطر و ادکلن‌ها و در کل هرچیزی به غیر از آب، می‌تواند باعث مرگ تدریجی این سنگ شود.

نکات مهم:

• هرگز سنگ فیروزه را برای مدت طولانی در آب قرار ندهید؛ این عمل باعث افزایش شکنندگی در سنگ فیروزه می‌شود.

بهترین روش نگهداری سنگ فیروزه این است که هر هفته به مدت نیم ساعت لای دستمال خیس قرار دهید. این میزان رطوبت‌رسانی برای فیروزه کفایت می‌کند.